Istnieje kilka wersji powstania nazwy miasteczka Odelsk. W jednej z nich nazwa miejscowości pochodzi od litewskiego słowa „iodas”, od korzenia – oda, znaczy – czarny. Takie nazwisko jak Jodel, a tak samo i nazwa rzeki Odła jest do dziś. W znaczeniu czarnej rzeki, porosłej.
Według innych wersji nazwa Odelska od słowa „Poodal”.
Przy trzeciej wersji początkowo nazywanej „Jedelskiem”, jak wkoło było dużo lasów iglastych, czyli „jołek”.
W Odelsku znajdują się liczne mikrotopomimiczne miejsca:
Szubienicka Góra – najwyższy punkt. Według tradycji uważa się, że na tym miejscu wieszano ludzi.
Góra Marylki – koło tego miejsca mieszkała Maryla
Las Szanciłów – las leżący na południowym-zachodzie miejscowości. Las, który był własnością rodziny Szanciłów
Łomszyszki – las na południowo-wschodnim krańcu Odelska. Nazwa pochodzi od słowa „łamać szyszki”
Rachmielowy Rów – w Kolonii Izaaka (1,5 km od Odelska) mieszkał bardzo stary mieszkaniec o imieniu Rachmel, był najstarszy we wspólnocie żydowskiej. Posiadał pole i ogrodził sie rowem od pozostałych sąsiadów. Starci ludzie do dnia dzisiejszego nazywaja to miejsce Rachmielowym Rowem. Rachmel był człowiekiem mądrym i wykształconym, mawiał: „jak umrę to tu powstanie taka granica, że nikt nie przekroczy jej”. Kiedy w 1944 r. na miejscu, gdzie znajdowała się wieś żydowska przeprowadzono granicę państwową między ZSRR i Polską, ludzie przypomnieli jego słowa.
Czarcie Oko – tak nazywa się błoto koło Odelska. Powiadają ludzie, że tam nie ma dna
Lesanka – jeden z lasów koło Odelska
Piszczyk – nazwa pola
Lisie Gory – tak nazywają sie pagórki na terenie lasu Łomszyszki, gdzie jest dużo lisich nor
Rynek – tak nazywa się centralna część miasteczka, gdzie kiedyś odbywały sie jarmarki, targi. Od Rynku odchodzi 5 głównych ulic miasteczka
Zawygonie – część miejscowości, jaka leży na krańcu, za rzeczką Odła
Końcowi – tak nazywani byli mieszkańcy, którzy mieszkali na końcu ulicy Szkolnej
Domiki – tak w miejscowości nazywany jest teren, gdzie w 1980-tych latach zbudowano 3 piętrowe domy
Kordon – miejsce, gdzie kiedyś przechodziła stara granica. Po odejściu Niemców w 1944 r. była wyznaczona tymczasowa granica. Wiele wsi należących do parafii odelskiej pozostało na stronie ZSRR: Usnarz, Nomiki, Zubryca, Wojnowce i tak szerek wsi sokólskiego powiatu. Następnie ustalono granice zgodnie z układem międzynarodowym według lini Curzona. Do dziś zachowuje się ta stara nazwa.
Zebrane przez członków szkolnego kręgu krajoznawczego pod kierownictwem T. Ciłko.
Ulice Odelska
W opisie Odelska z 1800 r. zarejestrowano informacje dotyczące ulic: kiedyś miasto miało rynek wielki, 6 pryncypalnych i pobocznych ulic.
Nazwy ulic są najbardziej znaczącym elementem całego systemu nazewnictwa miejskiego. Nie można wyobrazić sobie funkcjonowania miasta bez uporządkowanego nazewnictwa ulic i placów. Na przykładzie Odelska scharakteryzujmy semantyczne typy nazw ulic z okresu 1904–2000.
- 1. Nazwy ulic pochodzące od imion, nazwisk, pseudonimów wybitnych przywódców, dowódców, mężów stanu. Odzielną grupę stanowią osoby wybitne związane z miastem. Do tej grupy zaliczamy ul. marszałka Józefa Piłsudskiego i ul. bp. Tadeusza Kondrusiewicza.
- 2. Nazwy ulic pochodzące od nazw miast i nazwy kierunkowe, określające drogi prowadzące do mniej lub bardziej oddalonych miejscowości. Do tej grupy można zaliczyć ul. Kuźnicką i ul. Kryńską.
- 3. Nazwy ulic pochodzące od topografii. Zaliczmy tu nazwy pochodzące od obiektów terenu oraz nazw wyróżniających istotne cechy terenu jak kształt, wielkość, rodzaj podłoża, nazwy utworzone od naturalnych elementów środowiska oraz nazwy określające wielkość ulicy czy jej kształt. Do tej grupy zaliczamy ulice: Zawygońską, Przedwygońską, Zaułkową, Rynek, Szkolną.
- 4. Nazwy ulic metaforyczne. Właściwości przypisywane ulicy wskutek subiektywnych skojarzeń, często wywodzące się od pór roku i miesięcy, albo od cech charakteru człowieka.
Do tej kategorii zaliczamy ulice: Majową, Dobrą, Wiśniową, Zieloną, Młodzieżową, Nową.
Jak kształtowało się nazewnictwo ulic w mieście Odelsku od 1904 r. do 1938 r.?
W okresie międzywojennym zmieniono połowę nazw ulic:
ulica Kryńska została zmieniona na marszałka Józefa Piłsudskiegoulica Zaułkowa zmieniona na Majową
ulica Dobra pozostała Dobrą
ulica Przedwygońska na Rynek
ulica Zawygońska została Zawygońską
ulica Kuźnicka pozostała Kuźnicką
Zmiana ulic od 1945 r. do 2000 r.:
ulica marszałka Józefa Piłsudskiego zmieniona na Szkolnąulica Majowa zmieniona na 1 Maja
ulica Dobra zmieniona na Górną
ulica Rynek pozostała Rynek
ulica Zawygońska pozostała Zawygońska
ulica Kuźnicka zmieniona na W.I. Lenina, nastpnie zamieniona na Biskupa Tadeusza Kondrusiewicza
W okresie od zakończenia II wojny światowej do 2000 r. zmieniono nazwy czterech ulic i powstały cztery nowe ulice. Współcześnie w Odelsku istnieją nowe ulice. Są to: ul. Nowa, ul. Młodzieżowa, ul. Wiśniowa i ul. Zielona.
Za J. Makarczyk, Адэльск 1490 – 2010, Mińsk 2010, s. 47-49.